TRIDUUM PASCHALNE

Triduum Paschalne, triduum paschalne (z łac. triduum, „trzy dni”) – najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym rzymskich katolików oraz starokatolików, którego istotą jest celebracja misterium paschalnego: męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną Mszą w Wielki Czwartek (msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś nieszporami Niedzieli Wielkanocnej.

Święta Wielkanocy wiążą się z żydowską Paschą. Święto to jest wspomnieniem niewoli narodu izraelskiego w Egipcie. Wyjście z Egiptu poprzedziło rytualne spożycie baranka paschalnego. Chrześcijanie wierzą, że Chrystus, kiedy spożywał ostatnią wieczerzę paschalną, wypełnił symbole starotestamentowe i był Barankiem Paschalnym, który dopełnił zbawczej ofiary.

Pierwsze wzmianki o celebracji Wielkiego Tygodnia pochodzą z IV wieku. Do 1929 na określenie Triduum Paschalnego stosowano termin Triduum Sacrum. Obecnie używana nazwa pojawiła się w 1924. 

Czas w tym okresie liturgicznym liczony jest według żydowskiego systemu dat, gdzie po zachodzie słońca liczy się już dzień następny. W związku z tym liturgia Wielkiego Czwartku powinna się zacząć przed zachodem słońca i biblijne należy jeszcze do czwartku. Podobnie liturgia Wielkiego Piątku powinna być sprawowana przed wieczorem i należy do piątku. Jednak liturgia Wielkiej Soboty powinna zacząć się dopiero po zmierzchu i dlatego należy już do niedzieli. W ten sposób wypełnia się liturgicznie biblijne twierdzenie zawarte w wyznaniu wiary, że Chrystus "trzeciego dnia zmartwychwstał", bo mamy śmierć Jezusa w piątek, zstąpienie do świata zmarłych w sobotę i w niedzielę czyli trzeciego dnia - Zmartwychwstanie.

Wielki Czwartek

W tym dniu może być sprawowana rano tylko jedna ofiara eucharystyczna, msza krzyżma świętego, celebrowana w kościele katedralnym przez biskupa i prezbiterów danej diecezji. Podczas tej mszy biskup konsekruje olejem chorych, katechumenów i krzyżmo. Kapłani zabierają nowe oleje do swoich parafii, stare zaś się spala.

Wieczorem odprawia się uroczystą mszę Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Triduum Paschalne. Jest ona sprawowana na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina swoje ciało i krew, a następnie dał apostołom do spożycia oraz nakazał im, by czynili to na jego pamiątkę. Później Chrystus obmywał apostołom stopy na znak służby kapłańskiej. 

Podczas tego wydarzenia Jezus ustanowił dwa sakramenty – kapłaństwo i Eucharystię. W czasie nabożeństwa po raz pierwszy od rozpoczęcia Wielkiego Postu śpiewany jest hymn Chwała na wysokości Bogu. Msza Wieczerzy Pańskiej pozostaje niezakończona – nie ma podczas niej błogosławieństwa wiernych i rozesłania, a Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji (popularnie, lecz nieprawidłowo, nazywanej ciemnicą), liturgia jest kontynuowana w Wielki Piątek.

Wielki Piątek

Tego dnia kontynuowana jest liturgia rozpoczęta i przerwana w Wielki Czwartek. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Od rana trwa adoracja Najświętszego Sakramentu w kaplicy adoracji. Odprawia się drogę krzyżową. Wieczorem pod przewodnictwem papieża odbywa się droga krzyżowa w Koloseum. Centrum tego dnia jest liturgia Męki Pańskiej.

Ołtarz jest tego dnia obnażony: bez krzyża, kwiatów, świeczników i obrusów.

Liturgię powinno się sprawować około godziny 15:00, jeśli racje duszpasterskie nie przemawiają za późniejszą porą. Kapłan ubrany w szaty mszalne czerwonego koloru. Jeżeli w liturgii uczestniczą inni kapłani, zakładają oni białe komże, do udzielania komunii zakładają czerwone stuły.

Wielka Sobota

W Wielką Sobotę Kościół trwa przy grobie Pańskim, rozważając mękę. Ołtarz pozostaje obnażony. Istnieje też zwyczaj odwiedzania symbolicznych grobów Pańskich w kościołach, a także grobów bliskich osób na cmentarzach. 

W Polsce i niektórych sąsiednich krajach tradycyjnie wierni przynoszą w tym dniu w koszach potrawy wielkanocne (święconka), aby je poświęcić albo zapraszają kapłana do domostwa, gdzie poświęcony zostaje stół z potrawami.

Według liturgii tego dnia nie odprawia się żadnej Mszy Św. Wielka Sobota posiada tylko teksty liturgii godzin, nie ma natomiast formularza mszy, a liturgia wigilii paschalnej (patrz niżej) należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system dat, według którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna się niedziela). Jest to już właściwie Msza niedzielna z rozbudowaną Liturgią Słowa i ubogacona niektórymi obrzędami (liturgia światła, liturgia chrztu).

Wigilia paschalna 

wieczór przed Niedzielą Zmartwychwstania

Liturgia wigilii paschalnej jest najważniejszą celebracją w roku liturgicznym. Zgodnie z bardzo dawną tradycją noc poprzedzająca Niedzielę Zmartwychwstania powinna być czuwaniem na cześć Pana (Wj 12, 42). Wierni, posłuszni upomnieniu Ewangelii (Łk 12, 35 nn), trzymają w rękach zapalone świece. Wszystkie obrzędy wigilii paschalnej odbywają się w nocy: nie wolno ich rozpocząć, zanim nie zapadnie noc, a należy je zakończyć przed świtem niedzieli. Kapłani ubierają się w szaty mszalne koloru białego.

Podczas wigilii paschalnej święcone są woda i ogień oraz ponownie rozbrzmiewają dzwony i organy. 

Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem, wokół kościoła, który okrąża się raz lub trzy razy. Procesja jest radosnym ogłoszeniem zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego. Jeśli odbywa się po wigilii paschalnej, ma miejsce bezpośrednio po modlitwie po komunii. Następnie udzielane jest błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem.

Niedziela Wielkanocna

tzw. Wielka Niedziela

Jest to czas świętowania zmartwychwstania Chrystusa. Dawniej Wielka Niedziela rozpoczynała się poranną mszą, rezurekcją (łacińskie resurrectio oznacza zmartwychwstanie), którą zapowiadało uroczyste bicie w dzwony, głoszące, że Chrystus zmartwychwstał. Obecnie, jak napisano wyżej, rozpoczyna się Liturgią Wigilii Paschalnej.

W niektórych kościołach procesja następuje nie po wigilii paschalnej, a przed pierwszą mszą poranną w niedzielę. Rozpoczyna się ona wtedy przy grobie Pańskim, przy którym kapłan śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się hymn Chwała na wysokości. Po rozdaniu komunii wiernym śpiewa się uroczysty hymn Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy).